Wprowadzona w połowie 2016 roku do polskiego prawa podatkowego ogólna klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania nie ma zastosowania do podatku od towarów i usług. Jednak fiskus nie jest pozbawiony narzędzi pozwalających zwalczać „VAT-owskie optymalizacje”. Weryfikacji mogą zostać poddane przede wszystkim te działania gospodarcze, które według organów nie mają sensu ekonomicznego innego niż korzyść podatkowa.
Istotne dla działań organów są wskazówki nakreślone przez Trybunał Sprawiedliwości UE, przede wszystkim precedensowy wyrok z 21 lutego 2006 roku, w sprawie C-255/02, Halifax Plc, w którym Trybunał orzekł, że: „transakcje, których dokonanie stanowi nadużycie prawa, powinny zostać przedefiniowane w taki sposób, aby odtworzyć sytuację, która istniałaby, gdyby nie dokonano transakcji stanowiących wspomniane nadużycie”.
W 2016 roku, wprowadzono również przepisy do ustawy o VAT, dzięki którym w ustawie wprost dano organom podstawy prawne do kwestionowania sztucznych czynności, chodzi o art. 5 ust. 4 oraz art. 5 ust. 5 ustawy o VAT (poniżej wyciąg z przepisów). Niestety w tym przypadku obrona podatników, którym zostaną zarzucone sztuczne działania nakierowane jedynie na korzyść podatkową będzie bardzo utrudniona. Podatnicy nie mają narzędzia, które pozwalałoby zabezpieczyć podejmowane przedsięwzięcia. W sytuacji gdy stwierdzenie nadużycia prawa nastąpi już po wydaniu interpretacji indywidualnej, to nie zapewni ona podatnikowi ochrony prawnej, natomiast gdy organy przy jej wydawaniu powezmą wątpliwość czy planowane działania nie polegają na nadużyciu prawa, mogą wówczas odmówić wydania interpretacji.
Dlatego warto przed podjęciem znaczących przedsięwzięć, poddać analizie możliwość uznania ich za sztuczne i nakierowane jedynie na uzyskanie korzyści podatkowej, a także przygotować argumentacje służącą ich obronie.
Warto odnotować, iż polskie sądy uznawały już niektóre z konstrukcji za sztuczne, przykładowo:
- Inwestycja przez spółkę celową – w wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 29 kwietnia 2011 roku (I SA/Wr 1465/10),
- Łańcuch dostaw od podmiotów powiązanych i upadłość bez zapłaty podatku należnego – wyrok NSA z 5 września 2016 roku (I FSK 2/15).
Wyciąg z ustawy o VAT (art. 5 ust. 4 i 5):
4. W przypadku wystąpienia nadużycia prawa dokonane czynności, o których mowa w ust. 1, wywołują jedynie takie skutki podatkowe, jakie miałyby miejsce w przypadku odtworzenia sytuacji, która istniałaby w braku czynności stanowiących nadużycie prawa.
5. Przez nadużycie prawa rozumie się dokonanie czynności, o których mowa w ust. 1, w ramach transakcji, która pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy.
