W związku z wystąpieniem na terenie Polski stanu epidemii wywołanego zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów zawarto m.in. obowiązek zakrywania ust i nosa, czy poddania się kwarantannie, których naruszenie groziło sankcją administracyjną (karą pieniężną) nakładaną przez inspektora sanitarnego.
Po otrzymaniu kary, część osób wniosła odwołanie, a potem skargę do sądu administracyjnego, wskazując, że organ nałożył karę w oparciu o rozporządzenie, które zostało wydane z przekroczeniem delegacji ustawowej.
Na kanwie tych spraw, przez ostatnie miesiące ukształtowała się nowa linia orzecznicza. Sądy administracyjne przychylają się do stanowiska obwołujących, a kary w większości przypadkach są uchylane lub postępowania umarzane.
Sądy administracyjne wskazują bowiem, że ograniczenia, nakazy i zakazy zostały nałożone na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, przy czym zgodnie z tymi przepisami, obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów można nałożyć jedynie na osoby chore i podejrzane o zachorowanie, a nie osoby zdrowe. Dodatkowo niektóre sądy wskazują, że ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawierała w istocie wytycznych dotyczących treści wydawanego na tej podstawie rozporządzenia.
Zdaniem sądów doszło więc do naruszenia art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, bowiem rozporządzenie wykonawcze wykraczało poza granice delegacji ustawowej, a w konsekwencji nałożenie sankcji administracyjnej było niezgodne z prawem.
Co ważne, niezakrywanie ust i nosa groziło dwojaką odpowiedzialnością: administracyjną i karną. Stan prawny zmienił się na mocy ustawy z dnia 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19 (Dz. U. poz. 2112). Rozszerzono delegację ustawową pozwalającą na ustanowienie w drodze rozporządzenia nakazu zakrywania ust i nosa, w określonych okolicznościach, miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach, wraz ze sposobem realizacji tego nakazu, a do kodeksu wykroczeń wprowadzono art. 116 §1a i nie dodano sankcji administracyjnej za nieprzestrzeganie tego zakazu– obecnie za brak maseczki nie grozi już kara administracyjna, ale odpowiedzialność wyłącznie wykroczeniowa.
Orzecznictwo:
– Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 27 października 2020 r. II SA/Op 219/20,
– Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 12 stycznia 2021 r. III SA/Gl 421/20,
– Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2020 r.
