Sygnalistami określa się osoby, które w trakcie pełnienia obowiązków służbowych podejmują interwencję mającą na celu ujawnienie nieprawidłowości związanych z naruszaniem prawa Unii Europejskiej (tzw. „osoby zgłaszające”). W celu ochrony praw tychże osób, które niejednokrotnie narażone są na działania odwetowe osób dopuszczających się nieprawidłowości, w 2019 roku została uchwalona Dyrektywa unijna Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, zwana powszechnie dyrektywą o ochronie praw sygnalistów.
Regulacje przewidziane w dyrektywie o ochronie praw sygnalistów wiążą sią w szczególności z:
- opracowaniem odpowiednich procedur zgłoszeń (zarówno wewnątrz organizacji jak i zewnętrznych),
- zapewnieniem anonimowości tychże zgłoszeń (bezpieczne kanały raportowania, zachowanie pełnej poufności oraz uniemożliwienie identyfikacji osoby sygnalisty),
- zapewnieniem mechanizmów monitorowania skuteczności wewnętrznych kanałów raportowania.
Osoby zgłaszające mają być chronione przed wszelkimi formami odwetu (w tym przed groźbami i próbami odwetu, pośrednimi lub bezpośrednimi, w szczególności przed: zawieszeniem, zwolnieniem, zdegradowaniem lub wstrzymaniem awansu).
Do dnia 17 grudnia 2021 r. dyrektywa ta musi zostać implementowana przez wszystkie kraje członkowskie, w tym przez Polskę. Zasadniczo, przepisy dot. sygnalistów mają zostać wdrożone przez organizacje zatrudniające powyżej 50 osób lub generujące 10 mln EUR obrotu rocznie, przy czym w pierwszej kolejności, tj. już od 17 grudnia 2021 r., zobowiązane do wdrożenia odpowiednich mechanizmów raportowania nieprawidłowości są podmioty zatrudniające powyżej 250 pracowników, a podmioty zatrudniające od 50 do 249 pracowników mają czas do 17 grudnia 2023 r. Zgodnie z w/w dyrektywą, państwa członkowskie powinny przewidzieć skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje za brak zapewnienia ochrony sygnalistów.
Na chwilę obecną, przepisy krajowe w tym zakresie nie zostały uchwalone. Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii zapewnia, że pracuje nad ustawą, ale do 17 grudnia 2021 r. czasu zostało niewiele, a wiele organizacji już podejmuje działania mające na celu przeprowadzenie ewentualnego audytu oraz opracowanie procedur zgodnych z dyrektywą o ochronie praw sygnalistów.
